Бул аял 17-кылымда теңдешсиз нерселерди айкалыштырган - ал кечил, козголоңчу жана сыйкырчы болгон. Ал жаа тартып атып, адамдарга көгөрүп, карапайым адамдардын арасында укмуштуудай авторитетке ээ болгон. Элден чыккан башка өзгөчө инсандардай эле, Алена Арзамасская да өз өмүрүн аянычтуу аяктаган, бирок анын өлүмү да өзгөчө жана билимдүү болгон.
Үч кылым өткөндөн кийин Алена Арзамасскаяны өз элим деп атоо укугу үчүн үч эл күрөшүп жатат: орустар, мокшандар жана эрзяндар. Бул аял Мордовияда казактардын үй-бүлөсүндө төрөлгөн, бирок Ока менен Волганын ортосунда жашаган жана жашаган ар бир адам үчүн баатыр болуп калган.
Алена Вездная Слобода казактар айылындагы Арзамаска жакын жерде туулган. Тарых анын туулган жылын же жаш кезинин деталдарын кийинки урпактар үчүн сактаган эмес. Алена өзүнөн бир топ улуу бай дыйканга эрте турмушка чыкканы белгилүү.
Кыздын үй-бүлөлүк жашоосу көпкө созулган жок - көп өтпөй күйөөсү ооруп каза болду. Ошол учурда экинчи жолу үйлөнүү оңой болгон жок, жалгыз жашоо андан да жаман, ошондуктан Алена өзүнө жөнөкөй жана татыктуу жолду тандап алды - ал Арзамастагы Николас монастырына жөнөдү.
Чынын айтсам, ошол кезде Алена анын атын алды, биз аны тааныйбыз, анткени ага төрөлгөндө эмне берилгенин эч ким билбейт. Монастырдагы жашоо казак аялына жакшы болгон. Ал жерден ал окуганды жана жазганды гана эмес, медицинаны да мыкты өздөштүргөн.
17-кылымда, монастырлар чөптөр жана дубалар менен дарыланышкан, анткени калгандардын бардыгы сыйкырчылык деп эсептелген жана айыпталган. Бирок Алена дарылоого өзгөчө мамиле жасаган - ал монастырдагы мончодо чогулткан көк көктү дары катары колдонгон. Элдер пайдасыз, ал тургай зыяндуу деп эсептеген заттан жасалган майлар, ириңдүү жараларды жана тери ооруларын толук айыктырышкан.
Жергиликтүү дыйкандар Аленадан ыктыярдуу түрдө дарыланышкан, бирок алар анын жардамы шайтансыз болбойт деп өз ара ушакташкан. Аял дары ичкен мончо салттуу түрдө жин-перилердин мекени деп эсептелген. Бирок дарыгердин монастырда жашаганы бир аз ынандырды. Ошондой эле, Аленанын жардамы менен айыгууга болгон акыркы үмүт болгон.
Тарыхый булактарда Алена кеминде 20 жыл монастырда жүрүп, дарыланууга кайрылгандардын баарына жардам бергени айтылат. Ал өтө эле адаттан тыш себеп менен өзүнүн монастырынан кетүүнү чечкен - ал 1667-жылы айтылган Степан Разиндин идеялары менен сугарылган.
Дыйкандар согушуна катышуу чечими Аленага 1669-жылы келген. Ал жаа менен жебени алып, ат минип, куралдуу күчтөрдү чогултуу үчүн тегеректеги айылдарды аралады. Сыйкырчынын бийлиги ага кыска мөөнөттө 300-400 адамдан турган отряд түзүүгө мүмкүндүк берди, алар менен аял падыша аскерлерин жеңип, биринчи жеңишке жетишти.
Степан Разин. В. И. Суриков. 1906 жыл
1670-жылы Аленанын отряды Федор Сидоровдун дыйкандарынын тобу менен биригип, анын саны 700 адамды түзгөн. Ошол кездеги стандарттарга ылайык, ал таасирдүү күч менен Арзамас губернатору Леонти Шайсуковдун аскерин толугу менен талкалап, Темников шаарын басып алган.
Карагай үйү ушул жерде отургандарды такыбаа жана кайрымдуу деп эсептелген өлүм жазасына тартылгандардын кыйноосунан ажыратканы менен жакшы болду. Өкүнүү Аленаны өлүм алдында да кечире алган жок - аял өзү кудукка кирди. Карагай үйүнөн от күйүп жатканда, бир дагы үн чыккан жок - кайраттуу кечил өзүнүн майрамына карата бир да мүнөттүк мааракени өз жазалоочуларына жеткирген жок.
Карагай үйүндө өрттөөгө өкүм чыгарылды
Алена Арзамасскаянын окуясы ушунчалык адаттан тыш болгондуктан, ал Россияда гана эмес, Европада дагы кеңири белгилүү болгон.17-кылымдагы белгилүү немис тарыхчысы Иоганн Фиш өзүнүн китебинде бул аялдын өлүм жазасына тартылышын төмөнкүдөй сөздөр менен сүрөттөгөн:
Разин өлүм жазасына тартылгандан бир нече күн өткөндөн кийин, кечил аял өрттөлгөн, ал аны менен бирге, Амазонка сыяктуу эле, өзүнүн өзгөчө эрдиги менен эркектерден ашып түштү.. Анын эр жүрөктүүлүгү өлүм жазасы учурунда, ал тынчып, бийиктикке көтөрүлгөндө, жыгач, саман жана башка күйүп кетүүчү нерселердин Москвадагы каада-салттары боюнча курулган жыгач үй жана өзүн кесип өтүп, башка ырым-жырымдарды жасаганда, тайманбай секирип кирип, артына капкагын жаап, бардыгы жалынга чулганганда, үн. Алена Арзамасская жөнүндө аз гана нерсе белгилүү болгонуна карабастан, бул аял жөнүндө романдар, поэмалар жана пьесалар жазылган. Эркиндик жана акыйкаттык үчүн күрөшкөн бул мордовиялык Жанна Д'Арк Орто кылымдын аягында Орто кылымдын тарыхында бекем из калтырган жана ушул убакка чейин өзүнүн мекени Мордовияда урматталат. Ошондой эле караңыз: Орус илимпоздору Скиф падышасынын жүзүн көрсөттү, Моргенстерн - Орто кылымдагы жөнөкөй жана коркунучтуу курал, Жалган Дмитрий I: авантюрист жалганчыбы же биринчи реформатор падышабы? "Стрелецтин өлүм жазасына тартылган таң": Петир кандайча Кызыл аянтта кан мончосун уюштурдум
